Clúdaíonn an fhoireann uirlisí faisnéise seo ceisteanna a bhaineann le slándáil shóisialta, cáin, dlí saothair, agus inimirce maidir le teilea-oibriú taobh istigh den Aontas Eorpach ("AE"), i gcás ina bhfuil an fostóir cláraithe i mBallstát AE amháin ach go ndéanann an t-oibrí i mBallstát eile den AE an fhostaíocht a úsáideann Teicneolaíocht Faisnéise.
De réir Eurofound, “Is socrú oibre é teilea-obair ina ndéantar obair taobh amuigh d’ionad oibre réamhshocraithe, áitreabh an fhostóra de ghnáth, trí bhíthin teicneolaíochtaí faisnéise agus cumarsáide (TFC). Is iad sainghnéithe na teilea-oibre ná úsáid ríomhairí agus teileachumarsáide chun gnáthshuíomh oibre a athrú, a mhinice a bhíonn an t-oibrí ag obair taobh amuigh d’áitreabh an fhostóra agus líon na n-áiteanna inar féidir le hoibrithe oibriú go cianda (soghluaisteacht).”[1]
Clúdaíonn an fhoireann uirlisí faisnéise seo ceisteanna faoi oibrithe a bhfuil a bhfostóir cláraithe i mBallstát amháin den Aontas Eorpach, ach atá ag teilea-obair ó Bhallstát eile. Ní chlúdaítear teilea-oibriú ó taobh amuigh den AE anseo.
Is éard is “oibrí ar postú” ann ná fostaí a sheolann a fhostóir chun seirbhís a chur i gcrích ar bhonn sealadach i mBallstát eile, i gcomhthéacs conartha seirbhísí, postála taobh istigh de ghrúpa nó fruiliú trí ghníomhaireacht shealadach.[2] Ní teilea-obair é oibrí ar postú mar is é an chúis nach n-oibríonn sé a thuilleadh sa Bhallstát ina bhfuil oifig chláraithe nó áit ghnó a bhfostóra suite ná go bhfuil siad á “phostú” thar lear chun tionscadal nó misean sonrach a chur i gcrích.
Murab ionann agus oibrí ar phostú, leanann teilea-oibrí ag obair go hiomlán don fhostóir, ach tá an obair déanta go cianda i mBallstát seachas an Ballstát ina bhfuil a fhostóir lonnaithe, ar mhaithe le caoithiúlacht phearsanta go hiondúil.
[1] Teleworking | European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (europa.eu).
[2] Posted workers – Employment, Social Affairs & Inclusion – European Commission (europa.eu).
Is é an riail ghinearálta go bhfuil fostaí a oibríonn i níos mó ná Ballstát amháin, ach a dhéanann “cuid shubstaintiúil” dá ghníomhaíochtaí gairmiúla ina dtír chónaithe, clúdaithe ag an gcóras slándála sóisialta sa tír chónaithe[1].
Is iad na fachtóirí táscacha le haghaidh “cuid shubstaintiúil” de ghníomhaíochtaí an fhostaí ná 25% ar a laghad den am oibre agus/nó ioncam thar thréimhse réasúnta.[2] Tá an tairseach seo bunaithe i ndlí an AE agus tá feidhm aige i ngach Ballstát, cé nach féidir leis na Ballstáit an measúnú seo a chur i bhfeidhm ar bhealach iomlán comhchuibhithe. Go háirithe:
Mar shampla, má dhéanann fostaí “cuid shubstaintiúil” (sé sin, 25% ar a laghad) dá ghníomhaíochtaí gairmiúla sa Bhallstát ina bhfuil oifig chláraithe nó áit ghnó a fhostóra suite, ach freisin teilea-oibreacha i mBallstát amháin nó i roinnt Ballstát eile ar feadh an 75% eile den am, fanann an fostaí faoi réir chóras slándála sóisialta Bhallstát a fhostóra.
Más rud é, áfach, go ndéanann fostaí “cuid shubstaintiúil” dá ghníomhaíochtaí sa Bhallstát ina bhfuil cónaí air de ghnáth, agus nach ndéanann sé ach teilea-oibreacha go hócáideach sa Bhallstát ina bhfuil a fhostóir lonnaithe, beidh an fostaí clúdaithe faoi scéim slándála sóisialta an Bhallstáit chónaithe.
Mar shampla, má tá duine fostaithe sa Spáinn agus teilea-oibreacha níos lú ná 25% den am sa Phortaingéil, fanfaidh siad clúdaithe ag slándáil shóisialta na Spáinne. Mar sin féin, má dhéantar 60% de ghníomhaíochtaí gairmiúla an fhostaí sa Phortaingéil, beidh ar an gcóras slándála sóisialta na Portaingéile é a chur i bhfeidhm.
[1] Airteagal 13(1)(a), Rialachán (CE) Uimh. 883/2004.
[2]Airteagal 14(8), Rialachán (AE) Uimh. 987/2009. Déantar an measúnú go hionchasach ar bhonn na 12 mhí dár gcionn (Rialachán (CE) Uimh. 987/2009, Airteagal 14(10)).
Ní féidir, bunaithe ar na rialacha a bhfuil cur síos orthu thuas, ní féidir ach le reachtaíocht slándála sóisialta Ballstáit amháin a chur i bhfeidhm ar fhostaí teilea-oibre san am. Ní féidir teilea-oibrí a bheith clúdaithe ag, nó faoi réir, reachtaíocht slándála sóisialta i dhá Bhallstát éagsúla.
Braitheann sé. Níl Foirm A1 ag teastáil le haghaidh tréimhsí gearra teilea-oibre; is leor an Cárta Eorpach um Árachas Sláinte (“CEAS”). Mar sin féin, má éiríonn teilea-obair rialta agus go seasann sé do líon suntasach laethanta sa bhliain, ní mór don fhostóir/fostaí iarratas a dhéanamh ar Fhoirm A1.
Tá sraith beart glactha ag an Coimisiún Eorpach chun comhordú slándála sóisialta níos digiteach a éascú.
Níl fós. Mar sin féin, le tabhairt isteach Aitheantas Digiteach AE amach anseo, is féidir linn a bheith ag súil le leaganacha digiteacha de dhoiciméid, ar nós an CEAS.
Má chaitheann teilea-oibrí níos mó ná 25% dá gcuid ama i mBallstát seachas an Ballstát ina bhfuil sé fostaithe, aistrítear an reachtaíocht slándála sóisialta is infheidhme chuig an tír ina gcaitheann sé/sí an t-am sin.
Tá, má thagann fostaí faoi réir scéim slándála sóisialta eachtraigh (sé sin, reachtaíocht slándála sóisialta i mBallstát seachas an Ballstát ina bhfuil an fostóir cláraithe/lonnaithe), ceanglaítear ar an bhfostóir clárú sa Bhallstát sin agus ranníocaíochtaí slándála sóisialta a íoc ann.
Tá, ó mhí Iúil 2023, tá creat-chomhaontú iltaobhach nua ann maidir le teilea-oibriú trasteorann (“Creat-Chomhaontú”)[1]. Tá na tíortha a shínigh an comhaontú liostaithe anseo.[2] Clúdaíonn an Comhaontú Creatlaí Ballstáit LEE agus an Eilvéis.
[1]Creat-Chomhaontú maidir le hAirteagal 16(1) de Rialachán (CE) Uimh. 883/2004 a chur i bhfeidhm i gcásanna gnáth theilea-oibre trasteorann.
[2] Stáit shínithe ón Feabhra 2024: An Ostair, an Bheilg, an Chróit, Poblacht na Seice, an Fhionlainn, an Fhrainc, an Ghearmáin, an Iodáil, Lichtinstéin, Lucsamburg, Málta, an Ísiltír, an Iorua, an Pholainn, an Phortaingéil, an tSlóivéin, an tSlóvaic, an Spáinn, an tSualainn agus an Eilvéis.
Baineann an Creat-Chomhaontú le fostaithe i staid trasteorann, sé sin, iad siúd a oibríonn d’fhostóir atá lonnaithe i mBallstát amháin agus iad ina gcónaí agus ag obair i mBallstát eile, ar choinníoll go gcomhlíontar coinníollacha áirithe. Caithfidh an Creat-Chomhaontú a bheith sínithe ag an dá Bhallstát.
Ligeann an Comhaontú Creata do theilea-oibrithe a bheith árachaithe chun críocha árachais shóisialaigh i dtír a bhfostóra, ar choinníoll go n-aontaíonn an fostóir agus an fostaí/teilea-oibrí araon. Tá an rogha seo ar fáil d’fhostaithe a chaitheann níos mó ná 25% ach níos lú ná 50% dá gcuid ama oibre sa Bhallstát cónaithe ach a chaitheann formhór a gcuid ama oibre sa Bhallstát ina bhfuil an fostóir bunaithe.
Go bunúsach, bunaítear leis an gCreat-Chomhaontú eisceacht ó na rialacha comhordaithe rialta a fhorálann go mbeidh teilea-oibrithe (agus a bhfostóirí) faoi réir na scéime slándála sóisialta i dtír chónaithe an fhostaí, ar choinníoll go ndéanann an fostaí “cuid mhór” dá ghníomhaíochtaí gairmiúla (sé sin, 25% ar a laghad den am oibre nó den ioncam) sa tír sin, mar atá luaite thuas. Ligeann an riail seo do theilea-oibrithe an méid ama a chaitear sa tír chónaithe a mhéadú gan oibleagáidí a chruthú ar an bhfostóir i mBallstát eile ranníocaíochtaí slándála sóisialta a íoc sa tír sin.
Ní bheidh teilea-oibrí incháilithe le bheith faoi árachas sóisialta sa Bhallstát ina bhfuil a fhostóir bunaithe seachas ina Bhallstát cónaithe, mar a cheadaítear faoin gCreat-Chomhaontú, má chomhlíontar coinníollacha áirithe amháin. Is iad na coinníollacha seo, atá carnach, mar a leanas:
Tabhair faoi deara nach mbaineann an Creat-Chomhaontú ach le “teilea-oibrithe”: ní mór d’fhostaithe fanacht ceangailte le timpeallacht oibre an fhostóra trí nasc digiteach (nasc TF) le linn dóibh a gcuid oibre a dhéanamh. Níl an Comhaontú Creata teoranta do theile-obair sa bhaile; is féidir an obair a dhéanamh áit ar bith sa tír chónaithe, chomh fada agus a úsáidtear nasc digiteach.
Má chomhlíontar na coinníollacha thuas, ní mór don fhostóir/fostaí iarratas a dhéanamh ar Fhoirm A1, a fheidhmíonn mar chruthúnas go bhfuil feidhm ag reachtaíocht leasa shóisialaigh Bhallstát an fhostóra. Ní mór iarratas ar Fhoirm A1 a dhéanamh sa Bhallstát ina bhfuil an fostóir bunaithe.
Beidh an gCreat-Chomhaontú feidhmeach ón 1 Iúil 2023. Ní féidir éifeacht chúlghabhálach a bheith ag iarratais ar Fhoirm A1 a comhdaíodh roimh an 1 Iúil 2024 ach go dtí an 1 Iúil 2023 (nó go dtí an dáta a shínigh an Ballstát sínitheach an Creat-Chomhaontú, más rud é tar éis an 1 Iúil 2023), ar choinníoll gur íocadh ranníocaíochtaí slándála sóisialta sa Bhallstát ina bhfuil an fostóir bunaithe. Tar éis na hidirthréimhse seo (an bhliain dar críoch 1 Iúil 2024), ní fhéadfaidh éifeacht chúlghabhálach a bheith ag iarratas ar Fhoirm A1 ach ar feadh suas le trí mhí.
Ní rialaítear cáin ioncaim ar leibhéal an AE. Tá na rialacha maidir le cáin ioncaim is infheidhme maidir le hoibrithe trasteorann (sé sin, teilea-oibrithe nó oibrithe ar postú) i gcomhaontuithe déthaobhacha idir na Ballstáit.
Forchuireann roinnt tíortha oibleagáid tuairiscithe cánach ioncaim, fiú mura bhfuil aon chánacha dlite. Soláthraíonn gach comhaontú déthaobhach faisnéis shonrach maidir lena bhfuil le tuairisciú. Go ginearálta, ba cheart ioncam domhanda teilea-oibrí (lena n-áirítear ioncam a fhaightear i dtíortha seachas an tír chónaithe) a thuairisciú.
Ní go ginearálta, mar i gcás den sórt sin, is ionann an tír chónaithe agus an tír ina ndéantar an obair.
Tá dlíthe saothair an Bhallstáit ina bhfuil an fostóir bunaithe maidir le teilea-oibrithe feidhmeach. Go ginearálta, deimhneoidh an conradh fostaíochta idir an fostóir agus an fostaí gurb amhlaidh an cás.
Ní féidir, ní féidir le teilea-oibrithe a bheith faoi réir na reachtaíochta saothair ach i mBallstát amháin san am.
Níl, ní theastaíonn dearbhú oibrithe ar phostú ach amháin i gcásanna ina bhfuil fostaí á chur thar lear ag an bhfostóir le haghaidh misean ar leith, mar a thuairiscítear thuas.
Tar éis trí mhí cónaithe i mBallstát eile, tá sé éigeantach i bhformhór na mBallstát do dhuine aonair clárú leis na húdaráis áitiúla. Is féidir tuilleadh faisnéise a fháil in aghaidh na tíre anseo.
Tá. I gcás den sórt sin, beidh ar an mball teaghlaigh neamh-AE (sé sin, an teilea-oibrí) clárú sa Bhallstát aíochta chun cárta cónaithe a fháil mar bhall teaghlaigh de chuid náisiúnach AE a bhfuil cónaí air freisin ann. Tá sé éigeantach do bhall teaghlaigh neamh-AE fanacht níos faide ná trí mhí a chlárú.
Baineann baill teaghlaigh neamh-AE de náisiúnaigh an AE leas as na cearta céanna agus atá ag náisiúnaigh an AE má tá cónaí orthu le náisiúnach AE sa Bhallstát céanna. Go praiticiúil, ciallaíonn an socrú seo nach bhfuil baill teaghlaigh nach náisiúnaigh den AE iad faoi réir foirmiúlachtaí ceada oibre nuair a bhíonn cónaí orthu sa Bhallstát céanna lena mball teaghlaigh AE.
Mar sin féin, má chinneann duine muinteartha neamh-AE teilea-obair as a stuaim féin i mBallstát eile (sé sin, gan a bhall teaghlaigh AE a bheith in éineacht leis), ní bheidh a cheart cónaithe nasctha a thuilleadh lena stádas mar bhall teaghlaigh de chuid náisiúnach AE. Sa chás seo, is é freagra na ceiste thuas ná “ní hea”: más rud é go n-oibríonn ball teaghlaigh neamh-AE de chuid náisiúnach AE teilea-oibreacha ar feadh níos mó ná trí mhí i mBallstát eile gan duine den teaghlach AE a bheith in éineacht leo, ceanglaítear orthu iarratas a dhéanamh ar chead oibre/chónaithe sa Bhallstát aíochta.
